ALARIH I - VIZIGOTSKI KRALJ

Alarih I ili Alarik I je bio vizigotski kralj koji je predvodio veliku grupu Vizigota između 395. i 410. godine u njihovom lutanju između Balkana i Istočnorimskog carstva, i Italije i Zapadnorimskog carstva. Bio je gotski poglavar koji je oko 395. uspeo da se izdigne iznad ostalih gotskih vođa koji su se međusobno borili za prevlast. Tokom cele svoje vladavine nastojao je da dobije zvanje vrhovnog vojskovođe (magister militum) u rimskoj vojsci, čime bi dobio legitimno priznanje od rimskih vlasti i time promenio rimsko-gotske odnose formirane još 382. godine federatskim sporazumom koji su Goti sklopili sa carem Teodosijem I nakon bitke kod Hadrijanopolja, kao i da dobije deo zemlje na kojem bi se Vizigoti mogli trajno naseliti. Na kraju, svi napori su se izjalovili što je rezultiralo pljačkom Rima 410. godine koja je sablaznila celokupnu rimsku javnost. Sam Alarih je vrlo brzo nakon pljačke umro od malarije.

Alarihov pečat

O periodu u kom je živeo Alarih i događajima u kojima je učestvovao saznaje se uglavnom iz dela istoričara Orosija i Olimpiodora, koji su bili savremenici događaja, kao i pesnika Klaudijana, koji je bio lični pesnih vojskovođe Stilihona, zatim Zosima, vizantijskog istoričara koji se rodio oko 80 godina nakon Alarihove smrti, i vizantijskog istoričara gotskog porekla, Jordanesa.

Olimpiodor iz Tebe je bio istočnorimski diplomata i istoričar koji je u svojoj istoriji opisao događaje između 407. i 425. godine. Delovi njegove istorije sačuvani su u fragmentima i veoma je važan izvor podataka za razumevanje Alarihovih postupaka pre pljačke Rima.

Orosije je bio hrišćanski sveštenik iz Hispanije koji je napisao polemičku Istoriju protiv pagana u sedam knjiga koja se završava zaključno sa 417. godinom. Takođe je važan izvor za period i događaje kad je Alarih živeo, naročito za vreme pljačke Rima.

Klaudijan je bio rođen u Aleksandriji u Egiptu, ali je pisao na latinskom jeziku. Karijeru dvorskog pesnika ostvario je na rimskom Zapadu, na dvoru zapadnorimskog cara. Njegove najranije pesme datiraju iz 390. godine i sadrže dosta podataka o Alarihu i politici zapadnorimskog dvora između 395. i 404. Pošto je bio Stilihonov dvorski pesnik čiji je zadatak bio da slavi i veliča njegove podvige, bio je prilično pristrasan pa njegovi spisi zahtevaju strogo kritički pristup, naročito kada se odnose na pohode Stilihonovih protivnika. Za pojedine događaje s kraja 4. i početka 5. veka Klaudijan je jedini izvor, a jedna od njegovih pesama predstavlja jedno od prvih pominjanja Alariha u pisanim dokumentima. Kulikovski ističe da je njegovo delo značajan izvor bez obzira na panegirički ton, jer je jedini pisao o Alarihu a da nije bio pod uticajem pljačke Rima iz 410. godine.

Zosim je bio istočnorimski carski službenik na prelazu 5. u 6. vek i autor Nove istorije u šest knjiga, u kojoj se opisuje istorija Rima od vladavine Avgusta do 410. godine, s tim što je akcenat stavljen na pozni 4. vek. Zosim je kao izvore koristio Deksipa, Evnapija iz Sarda i Olimpiodora i jedan je od glavnih izvora za događaje s kraja 4. i početka 5. veka.

Jordanes je bio gotski istoričar iz Konstantinopolja koji je živeo u 6. veku i napisao je istoriju svog naroda u delu koje se zove Getika. Kod Jordanesa je sačuvan izuzetno detaljan opis Alarihove sahrane u koritu reke Busento, a sam događaj će kasnije doživeti legendarnu reinterpretaciju.

Alarihovo uzdizanje

Nakon niza sukoba gotskih plemena sa Rimom od njihovog prelaska Dunava 376. godine, kao i nekoliko bitaka u kojima su Goti odneli ubedljive pobede (od kojih je najznačajnija bitka kod Hadrijanopolja 378. godine u kojoj je poginuo istočnorimski car Valens), Teodosije I je 382. godine uspeo da sklopi mir i sporazum o savezu sa Gotima. Varvari su naseljeni u rimskoj Trakiji (današnja Bugarska) gde su zadržali svoju plemensku društvenu strukturu, a zauzvrat su rimskom carstvu morali da šalju savezničke vojne odrede. Ovaj sporazum obezbedio je mir sve do 395. godine, kada je car Teodosije umro. Tada je došlo do velikih gotskih ustanaka, čiji su uzroci verovatno bili veliki gubici koje su pretrpeli gotski odredi koje su slali caru kao deo federatskih obaveza u dve bitke u kojima je Teodosije odneo pobedu.

Prva bitka odigrala se 387. godine, kada je Teodosije krenuo protiv uzurpatora Magnusa Maksima, koji je 382. godine ubio cara Gracijana. Teodosije je tom prilikom mobilisao veliki broj gotskih federata od kojih se veliki deo pobunio čak pre samog pohoda,1 dok je do ozbiljnih nemira došlo nakon povratka na Balkan. Kako navodi Klaudijan Goti, među kojima se nalazio i Alarih, po Teodosijevom povratku na Istok 391. godine su pokušali da ubiju cara, ali ipak nisu uspeli. Klaudijan dalje pripoveda da je do direktnog sukoba između Teodosija i Alariha došlo u bici na reci Hebrus, to jest, današnjoj Marici. Ruski istoričar Kulikovski navodi da, ako je zaista došlo do ovog sukoba, on se mogao odigrati samo u kasno leto 391. godine. Iako nije poznato koji je položaj zauzimao u tom periodu, na osnovu savremenih izvora može se zaključiti da Alarih tada nije bio značajna ličnost, već samo jedan od mnogih razbojnika i pobunjenika koji su pravili probleme na Balkanu. Teodosije je prvo poslao vojskovođu Promotija, a kad je ovaj bio ubijen iz zasede, poslao je Stilihona, koji je vrlo brzo naterao pobunjenike na pregovore sa carem, čime je na Balkanu ponovo uspostavljen mir.

Alarih je bio jedan od nekoliko gotskih vođa koji su se borili oko prevlasti nad svim gotskim grupama. Njegovi direktni suparnici bili su Eriulf i Fravita. Pošto je 392. godine na jednoj večeri Eriulf bio ubijen, dok je Fravita ubrzo nakon toga prebegao Rimljanima, Alarih je odjednom izbio u prvi plan i njegova figura je počela da dobija obrise glavnog vođe svih Gota.

Par godina kasnije, Goti su opet bili angažovani u sukobu sa drugim uzurpatorom, Evgenijem, koga je na zapadnorimski presto postavio rimski vojskovođa franačkog porekla, Arbogast. Teodosije je krenuo na Zapad 394. godine ostavivši svog sina i naslednika na Istoku, Arkadija, u Konstantinopolju na brigu pretorijanskom prefektu Rufinu. Sa sobom je poveo svoj mlađeg sina Honorija, koga je prethodno proglasio za avgusta. U redovima svoje vojske Teodosije je imao i oko 20.000 gotskih federata sa Alarihom na čelu. Do odlučujuće bitke između carskih i uzupatorskih snaga došlo je 5. septembra 394. godine na reci Frigid (Soča) u današnjoj Vipavskoj dolini na granici Slovenije i Italije. Tom prilikom Goti, koje je Teodosije poslao u prve redove, pretrpeli su ogromne gubitke — izvori navode da je tom prilikom poginulo 10.000 Gota. Istoričar Orosije tvrdi da je Teodosije tom prilikom odneo duplu pobedu za Rim — prvu nad uzurpatorom, i drugu nad samim Gotima. Iako je nemoguće znati da li je Teodosije zaista imao nameru da na ovaj način oslabi snagu Gota, Goti nakon ovih sukoba nisu mogli imati previše poverenja u Rimljane. Takođe, Rim je tolerisao gotsku nezavisnost samo zato što nije imao izbora nakon propasti kod Hadrijanopolja. Bitka kod Frigida Gotima je dala više nego opravdan razlog, a neočekivana Teodosijeva smrt u Milanu 17. januara 395. godine, pružila im je savršenu priliku za pobunu.

Pohod na Grčku

Teodosije I je zapadni deo carstva ostavio svom mlađem sinu Honoriju koji je još uvek bio dete i čije je starateljstvo poverio Stilihonu, vrhovnom vojnom zapovedniku (lat. magister militum). Na Istoku, vladao je njegov stariji sin Arkadije, koji je tada imao 18 godina, međutim, stvarna vlast se nalazila u rukama Stilihonovog zakletog neprijatelja, pretorijanskog prefekta Rufina. Stilihon je, međutim, pretendovao i na starateljstvo nad Arkadijem i istočnim delom carstva, tvrdeći da je to bila poslednja Teodosijeva želja pred smrt.

Stilihon je već 395. poslao na Istok nekoliko pomoćnih jedinica koje su se borile u bici kod Frigide. Na čelu jedne od njih bio je Alarih, koji je očekivao unapređenje zbog izvojevane pobede kod Frigide, kao i zbog velikog broja poginulih Gota u toj bici. Kako unapređenje nije dolazilo, Alarih je podigao ustanak i krenuo na Konstantinopolj. Isprva, podržali su ga samo Goti koji su već bili pod njegovom komandom, ali vrlo brzo njegovi redovi su brojčano rasli, s obzirom da su mu se usput pridruživali svi oni koji su bili nezadovoljni svojim položajem i koji su očekivali nekakvu korist od ustanka. Međutim, Alarih je neočekivano skrenuo sa svog puta ka Konstantinopolju i uputio se u Makedoniju, Meziju i Tesaliju, pustošeći i pljačkajući, ali takođe pažljivo zaobilazeći Rufinova imanja4. Klaudijan govori o tome kako je Rufin spasio Konstantinopolj tako što je dozvolio Alarihu da opustoši i opljačka druge provincije na Balkanu, međutim, upitna je verodostojnost ove tvrdnje s obzirom da je Klaudijan bio sklon diskreditovanju svih Stilihonovih neprijatelja. Verovatnije je da Alarih nije napao istočnorimsku prestonicu jer je Konstantinopolj sa svojim utvrđenjima bio previše veliki zalogaj za Alarihove Gote, pa su se predomislili i krenuli ka lakšim ciljevima. S druge strane, Rufin nije imao dovoljno vojske ni za odbranu, a kamoli za poteru za Gotima, s obzirom da je veliki deo istočne vojske bio na Zapadu pod Stilihonovom komandom još od Teodosijevog poslednjeg pohoda.

Stilihon je ubrzo krenuo ka Balkanu sa istočnorimskom vojskom da se obračuna sa Alarihom, ali i da obezbedi kontrolu na Istoku. Međutim, Arkadije mu je naredio da se povuče, tako da je pre kraja 395. sva istočnorimska vojska bila u Konstantinopolju pod komandom Gajne, a da se nije zapravo ni sukobila sa Alarihom. Novembra 395. Rufina su ubili vojnici, a vlast je prigrabio evnuh Evtropije, Arkadijev nadzornik carske ložnice, koji je već neko vreme kovao zavere protiv Rufina. Stilihon se vratio na Zapad, dok je Alarih sa Gotima prošao kroz Termopilski tesnac i upao u Beotiju. Zaobišli su Tebu, ali su zauzeli Pirej. Atina se spasla plativši Vizigotima ogroman otkup. Vizigoti su onda prešli na poluostrvo Peloponez i pustošili ga skoro godinu dana. Aprila 397. godine Stilihon je ponovo krenuo na Vizigote. Došao je morem do Grčke i nakon oružanih sukoba u kojima su Vizigoti bili teško poraženi, Alarih i njegovi ljudi su se našli u bezizlaznoj situaciji, opkoljeni u severozapadnoj Olimpiji. Međutim, nakon pregovora čiji sadržaj nije poznat, Stilihon se povukao iz Ilirika. Vizigoti su onda prešli Korintski zaliv i upali u Epir. Evtropije je ovaj Stilihonov dolazak shvatio, i to s razlogom, kao pretnju svom uticaju na Arkadija. Stoga je odlučio da pregovara sa Alarihom, a od Arkadija je zahtevao da se Stilihon proglasi državnim neprijateljem (hostis publicus). Alarih je dobio izvesni vojni položaj, a Stilihon se opet povukao u Italiju. Nije sa sigurnošću poznato koji je vojni položaj dobio Alarih. Klaudijan tvrdi da je dobio komandu nad celim Ilirikom (magister militum per Iliricum, što nije nemoguće, s obzirom da je u to vreme mesto bilo upražnjeno. Pored položaja, ovim ugovorom Alarih je izvukao i velike materijalne povlastice za svoje sledbenike, što je svakako prouzrokovalo velike kritike savremenika, s obzirom da je cele 395. i 396. Alarih pljačkao po Grčkoj i Makedoniji. Dovođenje Alariha na položaj s koga je mogao da komanduje i deli pravdu među onima koje je do samo pre godinu dana pljačkao i ubijao, prouzrokovalo je velika negodovanja u političkoj javnosti u Konstantinopolju.

Nakon 397. godine, nije poznato šta se dešavalo sa Alarihovim Gotima. Moguće je da su bili poslati u gradove južnog Balkana i da su im dodeljeni civilni administratori, kao što je to bio običaj da se radi sa svim drugim rimskim jedinicama, dok neki istoričari smatraju da su se vratili na zemlje koje su im bile dodeljene još 382. godine. I pored pretpostavki nije poznato šta se dešavalo sa Alarihom i Gotima između 397. i 401. godine.

Prvi pohod na Italiju

**Stilihon i njegova porodica**, kopija diptiha od slonovače nastalog oko 395. čiji se original danas čuva u Monci. Stilihon je prikazan sa simbolima moći vrhovnog vojskovođe, leva ploča prikazuje njegovu suprugu Serenu, bratičinu cara Teodosija Velikog, i sina Euherija.
Stilihon i njegova porodica, kopija diptiha od slonovače nastalog oko 395. čiji se original danas čuva u Monci. Stilihon je prikazan sa simbolima moći vrhovnog vojskovođe, leva ploča prikazuje njegovu suprugu Serenu, bratičinu cara Teodosija Velikog, i sina Euherija.
Sledeći Alarihov primer, Tribigild, vođa Odotejeve gotske grupe Grejtunga podigao je ustanak 399. u maloazijskoj oblasti Frigiji s ciljem da izvuče visoki vojni položaj za sebe. Gajna, rimski vojskovođa gotskog porekla, iskoristio je Tribigildovu pobunu kako bi uklonio Evtropija, a zatim je tražio je za sebe mesto magister milituma i konzulat, kao i smenjivanje Aurelijana, koji je postao pretorijanski prefekt nakon Evrtopijevog pada. Aurelijan je smenjen i Gajna je dobio konzulat, ali novi pretorijanski prefekt Cezarije, bio je neprijateljski raspoložen prema Gotima isto kao i njegovi prethodnici, te je organizovao kontranapad u samom Carigradu, gde Goti inače nisu bili dobrodošli. Razjarena svetina je masakrirala oko 7.000 Gota, mahom civila, dok je Gajna pobegao iz grada, a kasnije ga je ubio hunski vođa Uldin.

U svetlu novonastale situacije, Alarih najverovatnije nije više video istočnorimsko carstvo kao pouzdanog pregovarača, pa je 401. godine zajedno sa svojim pristalicama napustio Makedoniju i krenuo ka Italiji, s nadom da će od Stilihona moći da izvuče ono što nije uspeo na Istoku.

Goti su stigli u Italiju 18. novembra 401. godine. Prešli su reku Po i odmah se dali u opsedanje glavne carske rezidencije Zapadnog rimskog carstva, Milana. Stilihon je odmah krenuo iz Retije gde je bio zauzet borbama protiv Alana i Vandala koji su upadali iz Panonije, te je Alarih već početkom 402. godine morao da se povuče, međutim, prestonica je zauvek preseljena u Ravenu, koju je pored bedema branio i nepristupačan močvarni teren. Alarih se, međutim, nije povukao, nego je krenuo dalje na zapad[22]. Dana 6. aprila 402. godine došlo je do bitke kod Polentije (danas Pijemont) u kojoj je Alarih bio pobeđen i primoran da se povuče. Pobeda Stilihona kod Polentije bila je mala ali značajna, s obzirom da je uspeo da zarobi mnoge Gote, između ostalih, i Alarihovu ženu i decu, kao i svo blago koje je Alarih godinama zgrtao pljačkom i iznuđivanjima. Ponudio je primirje, pod uslovom da Alarih napusti Italiju. Razlozi za ovakvu velikodušnost nisu poznati — može biti da je Stilihon smatrao Alariha previše jakim da bi ga dokrajčio, ili je video gotskog vođu kao eventualno oruđe koje bi mogao da upotrebi u budućnosti.

Pri povlačenju, Alarih se zadržao kod Verone, verovatno s namerom da se na neki način dokopa Galije. Stilihon je krenuo za njim i u julu ili avgustu 402. godine odigrala se bitka kod Verone u kojoj je Alarih doživeo poraz pa je bio primoran da se povuče iz Italije. Do početka 403. godine, Alarih se opet našao na Balkanu kao običan razbojnik, bez ikakvog ugovora sa bilo kojim delom Rimskog carstva.

Situacija se, međutim, promenila 404. godine, kada je Stilihon napravio prvi korak, i stupio u pregovore sa Alarihom. Stilihon je tražio način da smanji uticaj Artemija, Cezarijevog naslednika na istoku, i verovatno je želeo da sa Alarihom sklopi savez o zajedničkom pohodu na Konstantinopolj, a za uzvrat mu je ponudio položaj vrhovnog zapovednika u Iliriku. Savez je sklopljen krajem 404. ili početkom 405. godine.

Drugi pohod na Italiju

Krajem 405. godine, u Italiju je preko Alpa upao Radagajst, još jedan od gotskih vođa u Centralnoj Evropi, a 31. decembra 405. ili 406. velika grupa Vandala, Sveva i Alana prešla je zaleđenu Rajnu kod Majnca i upala u Galiju, ostavljajući pustoš za sobom. Ovaj varvarski upad u Galiju prouzrokovao je niz uzurpacija od kojih se treća, koju je predvodio vojnik Konstantin, raširila na celu Britaniju, Galiju i Hispaniju. U avgustu 406. Stilihon je pobedio, zarobio i pogubio Radagajsta blizu Firence. Istoričar Olimpiodor tvrdi da je 12.000 Radagajstovih ljudi bilo mobilisano u redove Stilihonove rimske vojske, međutim, ogroman broj Radagajstovih Gota bio je bačen u roblje. Stilihon je zatim počeo da se sprema za obračun sa galskim uzurpatorom Konstantinom i za to je planirao da iskoristi Alariha.

Alarih se još uvek oporavljao od udarca koji mu je zadao Stilihon 402. godine. Svakako da se za tih nekoliko godina legalne vladavine u Iliriku počeo oporavljati s materijalne strane, međutim, s obzirom da je Ilirik već desetak godina bio konstantno pljačkan i haran, pitanje je bilo koliko je bio u stanju da nadomesti blago koje je izgubio kod Polentije. Stoga se gotski vođa okrenuo Zapadu i 407. godine preduzeo novi pohod na Italiju. Stigavši do Norikuma (današnja Austrija), ulogorio se i zatražio isplatu 4.000 funti zlata (1.814,368 kg) da bi poštedeo Italiju od još jedne invazije. Honorije se dvoumio, ali Stilihon je izdejstvovao odobrenje Senata za isplatu ove sume, međutim, ovo je u velikoj meri poljuljalo Stilihonov položaj, s obzirom na veliko negodovanje senatora koji su morali da isplate sredstva. Kad je Arkadije umro u maju 408. godine, carski kancelar (magister oficiorum) Olimpije ubedio je Honorija da Stilihon planira da prigrabi istočnorimski presto za svog sina Euherija i svrgne Honorijevog sinovca Teodosija II. Honorije je je organizovao zaveru kako bi lažno optužio Stilihona za izdaju, a potom ga uhapsio i pogubio.

Prva opsada Rima (408)

Nakon Stilihonovog ubistva, njegove pristalice kao i njegov sin su proganjani i pobijeni, kao i žene i deca mnogih Stilihonovih varvarskih ratnika koji su živeli u Italiji[26]5. Mnogi Stilihonovi vojnici varvarskog porekla, među kojima i 12.000 Radagajstovih Gota kojima su porodice pobijene u Rimu, odmah se pridružilo Alarihu u Norikumu[26]. Bilo kako bilo, Alarih je nakon tog događaja krenuo u odlučujući pohod na Rim. Sa sobom je imao vojsku od 40.000 ljudi[27].

U septembru 408. godine, Alarih je pokrenuo svoju vojsku iz Norika. Pridružio mu se i njegov šurak, Ataulf, sa svojom vojskom iz Panonije. Spustili su se sa Alpa i ušli u Italiju pljačkajući i pustošeći svuda gde su prošli na svom putu za Rim. U novembru iste godine stigao je do Rima i podigao opsadu oko grada blokirajući gornji tok Tibra čime je grad osudio na gladovanje. Nakon pregovora sa senatom, Rimljani su mu platili otkup od 2.267 kg zlata, 13.607 kg srebra, 1.360 kg bibera, 3000 crveno obojenih koža i 4.000 svilenih tunika. Bogatu otkupninu gotski kralj je razdelio svojim sledbenicima kako bi učvrstio svoj položaj u vreme kada nije imao uspeha u pregovorima sa rimskim vlastima. Međutim, novac nije bio dovoljan. Alarih je takođe, pod pritiskom svojih ljudi, zatražio da mu rimski senat pomogne da ubedi cara u Raveni da mu da zemlju na kojoj bi se Goti nastanili. Senat je poslao poslanika u Ravenu, i pošto je izgledalo da će pregovori imati uspeha, Alarih je digao opsadu Rima i povukao se u Toskanu.

Međutim, car je pod uticajem Olimpija previše odugovlačio s ratifikovanjem ugovora, tako da je pod pritiskom Gota iz Rima početkom 409. krenula nova delegacija ovaj put u pratnji Alariha i njegovih ratnika. Ovo je diskreditovalo Olimpija u Honorijevim očima — bili su prisiljeni da pregovaraju, s obzirom da nisu mogli sebi da dozvole otvoren sukob sa Gotima, i to iz dva razloga: snage su bile prilično ujednačene pa je rezultat bio neizvestan, a s druge strane, otvoreni rimsko-gotski sukob dao bi priliku uzurpatoru Konstantinu III da neometano pređe Alpe iz Galije.

Do pregovora je došlo u Riminiju, u aprilu 409. godine. Rimsku delegaciju predvodio je pretorijanski prefekt Italije i Olimpijev protivnik, Jovijan. Alarih je postavio veoma visoke uslove. Prema Zosimu, tražio je da mu se godišnje isplaćuje određena suma novca i žita, kao i dozvola da se Goti nasele između dve Venecije, u Norikumu i Dalmaciji[29]. Za sebe je tražio najviši vojni položaj, magisterium utriusque militiae (vrhovni vojni zapovednik pešadije i konjice), koji je pre njega držao sam Stilihon). Honorije je, međutim, bio spreman da pristane na sve, osim na vojni položaj. Besan, poslao je Alarihu vrlo uvredljivo pismo koje je bilo pročitano na pregovorima. Alarih je prvo burno reagovao, ali je onda odjednom promenio mišljenje. Poslao je ovaj put rimske episkope kao svoje izaslanike sa novom, mnogo skromnijom ponudom: tražio je samo zemlju u pograničnom delu Dunava i godišnju isplatu žita koliko je car mislio da treba da da. Međutim, i ova ponuda, koju istoričar Olimpiodor smatra više nego razumnom, bila je odbijena, tako da je Alarih napustio Rimini i krenuo starim Flaminijevim drumom put Rima.

Druga opsada Rima (409)

Druga opsada Rima trajala je do novembra ili decembra 409. godine, kada je Alarih postigao sporazum sa Senatom da proglasi njegovog favorita, senatora Priska Atala za cara u Rimu.


Prisk Atal je bio jedan od najuglednijih senatora koji je taj položaj držao još za vreme Teodosijeve vladavine. Tokom prve opsade Rima, bio je jedan od tri izaslanika Senata koji su išli u Ravenu i dogovorili sastanak cara i gotskog kralja u Riminiju. Kad mu je Alarih ponudio mesto avgusta, vršio je funkcije glavnog carskog rizničara (comes sacrarum largitionum) i prefekta grada Rima. Atal je prihvatio ponudu, s obzirom da je i sam imao pretenzije na presto jer mu se nije dopadalo to što dvor u Raveni obraća malo pažnje na potrebe i sigurnost grada Rima kao i želje rimskog senata. Tako je Zapadnorimsko carstvo dobilo i trećeg cara, pored Honorija i galskog uzurpatora, Konstantina III. Prisk Atal je Alarihu i njegovom šuraku Ataulfu dodelio najviša vojna zvanja, međutim, vrlo brzo se oteo kontroli, ne shvatajući u kolikoj meri njegov položaj zavisi od Alariha. Sve visoke položaje u Rimu popunio je isključivo Rimljanima iz senatorske klase. Zahvaljujući tome, Honorijev comes Africae Heraklijan pobedio je Atalovog vojskovođu Konstansa što je dovelo do gubitka kontrole nad Afrikom, glavnom rimskom žitnicom, a kad je Alarih predložio da pošalje malu grupu od 500 Gota koji bi povratili Afriku, Atal je to odlučno odbio. Takođe je odmah počeo da šalje izaslanike u Ravenu koji su Honoriju pretili sakaćenjem i progonstvom, a onda se i sam uputio u Ravenu da lično vodi pregovore sa svojim rivalom. Kad mu je Honorije ponudio savladarstvo, umesto da prihvati ovu velikodušnu ponudu od legitimnog cara, Atal je odbio i nastavio da insistira na Honorijevom smenjivanju i proterivanju na pusto ostrvo. Međutim, vrlo brzo će zažaliti zbog svoje ishitrene odluke, jer je nenadano u Ravenu stiglo 4.000 rimskih vojnika iz Severne Afrike kao i znatna količina novca[35], te je Honorije, s obzirom da u novonastalim uslovima više nije imao nikakvu potrebu da pregovara, svoj predlog povukao, a Alarih je odlučio da se opet približi zakonitom caru, te je u aprilu 410. godine javno ražalovao Atala i poslao carske insignije Honoriju u Ravenu.

Honorije je pristao da se sastane sa Alarihom, te se ovaj ulogorio na 12 kilometara od Ravene i počeo da se sprema za pregovore. Međutim, pre samog susreta zapadnorimskog cara i gotskog kralja rimski vojskovođa gotskog porekla, Sar, izvršio je, najverovatnije samoinicijativno, napad na Vizigote i naneo im težak poraz. Honorije je onda promenio mišljenje i dočekao Sara sa počastima. Nije poznato zašto je Sar ovo uradio, ali kasniji događaji će pokazati da je Sar bio veoma kivan na Ataulfa, Alarihovog šuraka, ako ne i na samog Alariha6, koji je nakon ovog napada krenuo po treći put na Rim.

Treća opsada i pljačka Rima (410)

Ovog puta, za Alarih nije bio spreman na pregovore i odlučio je da zauzme Rim. Nakon kratke opsade, 24. avgusta 410. godine Vizigoti su ušli u Rim kroz vrata Salarija koja su se nalazila na severoistoku grada. Rim je bio tri dana prepušten na milost i nemilost Vizigotima koji su stekli ogroman plen neprocenjive vrednosti, među kojima je bilo i blago iz Solomonovog hrama koje je Tit doneo iz Jerusalima (između ostalog i Solomonov sto). Takođe je bila zarobljena i Gala Placidija, Honorijeva i Arkadijeva sestra i kćerka Teodosija Velikog, s kojom će se kasnije oženiti Ataulf.

… Kad su počeli da raspravljaju o miru, on [Alarih] je upotrebio izraze koji su bili preterani čak i za jednog arogantnog varvarina: izjavio je da neće prekinuti opsadu sve dok ne dobije sve zlato i srebro koje postoji u gradu, kao i sva pokretna dobra i robove varvare. Kada je jedan od ambasadora pitao šta bi ostavio građanima ako bi sve to uzeo, odgovorio je: "Njihove živote."

Ipak iako je pljačka Rima nanela veliki psihološki udarac stanovnicima Rima, šteta nanesena samom gradu i njenim stanovnicima bila je veoma skromna. Piter Heder je naziva najcivilizovanijom pljačkom jednog grada koja se ikada dogodila. Alarih je naredio da se ne diraju sveta mesta u gradu i da se izbegavaju krvoprolića. Bazilike sv. Petra i sv. Pavla pružile su utočište mnogim Rimljanima i Vizigoti ih nisu dirali. Štaviše, postoje svedočenja Rimljana koji su kasnije pristigli kao izbeglice u Severnu Afriku, kako su Vizigoti s poštovanjem ispratili neke monahinje do tih bazilika, a potom se obrušili na pljačkanje njihovih kuća. Iako su npr. odneli srebrni ciborijum7 težak 2.025 funti, poklon cara Konstantina Velikog Rimu, obredne posude u bazilici sv. Petra ostale su netaknute. Što se tiče rušenja i paljenja, bilo je ograničeno na oblast oko Salarijskih vrata i na senatsku većnicu. Sve u svemu, nakon tri dana pljačke, većina spomenika i javnih kao i privatnih zgrada ostala je netaknuta, iako su poretna dobra bila mahom opljačkana.

Razlog ovakvog ishoda ove pljačke verovatno leži i u činjenici da je ona za Alariha bila ne uspeh, već izraz propasti njegovih dugogodišnjih nastojanja da Rim promeni svoju politiku u odnosu prema Gotima koju je zacrtao još od sporazuma iz 382. godine. Zapravo, svaki put kad je polazio na Rim, pljačka samog grada nikad mu nije bila krajnji cilj, već je pretnjama gradu želeo da natera Honorija da mu da ono za čim je žudeo celoga života i što je pokušavao prvo u istočnom, a potom u zapadnom delu carstva: za sebe, legitimni položaj u okviru rimske države, a za Gote, zemlju na kojoj bi se mogli trajno nastaniti. Kako to Piter Heder kaže, pljačka Rima nije toliko bila simboličan udarac Rimskom carstvu, koliko priznanje gotskog poraza.

Alarihova smrt i sahrana

Alarihova sahrana u koritu reke Busento. Litografija iz 1895. godine

Malo se zna o događajima koji su sledili pljačku Rima. Zna se da su Vizigoti, pošto su napustili opljačkani i poniženi Rim, krenuli na jug kroz Kampaniju, ka Africi. Usput su osvojili Nolu i Kapuu, dok kod Napulja nisu imali uspeha, međutim, Alarihu ovaj grad nije bio bitan, s obzirom da je njegov pravi cilj bio osvajanje severa Afrike, i da time obezbedi hranu svojim izgladnelim pratiocima i da se verovatno nastani sa svojim saplemenicima u toj bogatoj zemlji. Stigli su u Ređo, odakle je Alarih hteo da pređe na Siciliju i odatle, u Mesinu na afričkom kontinentu. Međutim, nenadano se podiglo veliko nevreme i razbilo sve brodove koji su bili spremni za prelazak. Alarih se povukao iz Ređa i krenuo ka Napulju, u nadi da će tamo moći da sakupi novu flotu za prelazak. Međutim, dok su opsedali Kosentiju (danas Kosenca), Alarih je naprasno umro od malarije.

Prema Jordanesu, Alarih je sahranjen u koritu reke Busento. Desetine zarobljenih Rimljana radilo je dan i noć na skretanju toka reke, nakon čega su održane pogrebne ceremonije i Alarihovo telo sahranjeno zajedno sa velikim blagom opljačkanim u Rimu. Zatim su brane podignute i voda se vratila u svoj pređašnji to, sakrivajući grob velikog gotskog vođe, dok su svi robovi koji su učestvovali u ovom poduhvatu, pobijeni, kako nikad niko ne bi saznao mesto Alarihovog groba. Kulikovski, međutim, sumnja u istinitost ove priče, i kao razlog za to navodi da je pogrebna ceremonija koju Jordanes opisuje bila veoma rasprostranjena među hunskim plemstvom narednog perioda, tako da je malo verovatno da je ista ceremonija bila zastupljena i kod Gota s početka 5. veka, i dodaje da je ili Jordanes priču izmislio, ili je samo zabeležio glasine koje su su kružile s ciljem da se objasni činjenica što niko ne zna gde se nalazi Alarihov grob.

Nakon Alarihove smrti, njegov šurak, Ataulf, bio je izabran za novog vizigotskog kralja. Vizigoti su ostali u Italiji još neko vreme, pokušavajući da nađu načina da se dokopaju Severne Afrike, ali na kraju su odustali i krenuli ka severu, ka Galiji. O periodu od nekih 13 ili 14 meseci koji su proveli u Italiji između Alarihove smrti i njihovom ulasku u Galiju nema gotovo nikakvih podataka osim vesti o pustoši koju su ostavljali za sobom. Konačno, 412. godine su prešli Alpe i ušli u Galiju, gde će u narednom periodu odigrati važnu ulogu u događajima koji su sledili.



"istorijska biblioteka"